સ્ત્રીઓ ભારતીય કાયદામાં મહિલાઓને 11 અલગ-અલગ અધિકારો મળ્યા છે. ઓફિસમાં જાતીય સતામણી સામે રક્ષણ મેળવવાનો અધિકાર, કોઈપણ ઘટનાના કિસ્સામાં શૂન્ય એફઆઈઆર કરવાનો અધિકાર અને સમાન વેતનનો અધિકાર વગેરે મહત્વપૂર્ણ છે. તેના વિશે વધુ વિગતો જાણો-ભારત સરકારે મહિલાઓને ઘણા અધિકારો આપ્યા છે. લિંગ સમાનતા હોય કે નોકરીઓમાં પુરૂષોની સમાન ભાગીદારી હોય, સન્માન અને શિષ્ટાચાર સાથે જીવવાનો અધિકાર હોય અથવા કાર્યસ્થળ પર થતી ઉત્પીડન સામે રક્ષણ હોય, મહિલાઓ સાથે સંબંધિત ઘણા અધિકારો છે જેના વિશે મારે જાગૃત રહેવાની જરૂર છે. અમે ભારતમાં લિંગ સમાનતાના આધારે મહિલાઓને આપવામાં આવેલા 11 અધિકારો વિશે જાણવા જઈ રહ્યા છીએ. ચાલો જાણીએ આ અધિકારો શું છે.
1- સમાન મહેનતાણું મેળવવાનો અધિકાર
સમાન મહેનતાણું અધિનિયમમાં સમાવિષ્ટ જોગવાઈઓ અનુસાર, જ્યારે પગાર, વેતન અથવા મહેનતાણુંની વાત આવે ત્યારે લિંગના આધારે કોઈ ભેદભાવ કરી શકાતો નથી. વર્કિંગ વુમનને પુરૂષની સમકક્ષ પગાર મેળવવાનો અધિકાર છે.
2- પ્રતિષ્ઠા અને શિષ્ટાચારનો અધિકાર
મહિલાઓને સન્માન અને સમ્માન સાથે જીવવાનો અધિકાર મળ્યો છે. કોઈપણ કિસ્સામાં, જો મહિલા આરોપીની તબીબી તપાસ કરવામાં આવી રહી હોય, તો તે અન્ય મહિલાની હાજરીમાં થવી જોઈએ.
3- કામ અથવા કાર્યસ્થળ પર ઉત્પીડનથી રક્ષણ
ભારતીય કાયદા અનુસાર, મહિલાને ઓફિસ કે કાર્યસ્થળમાં શારીરિક રીતે હેરાનગતિ કે જાતીય સતામણી કરવામાં આવે તો તેને ફરિયાદ નોંધાવવાનો અધિકાર છે. આ કાયદા અનુસાર, મહિલા 3 મહિનાની અંદર બ્રાન્ચ ઑફિસમાં આંતરિક ફરિયાદ સમિતિ (ICC)માં લેખિત ફરિયાદ કરી શકે છે.
4- ઘરેલુ હિંસા સામે અધિકારો
ભારતના બંધારણના અનુચ્છેદ 498 હેઠળ, પત્ની, મહિલા લિવ-ઇન પાર્ટનર અથવા ઘરમાં રહેતી મહિલાને ઘરેલું હિંસા સામે અવાજ ઉઠાવવાનો અધિકાર છે. પતિ, પુરૂષ લિવ-ઇન પાર્ટનર્સ અથવા સંબંધીઓ તેમના પરિવારમાં મહિલાઓનું મૌખિક, આર્થિક, ભાવનાત્મક અથવા જાતીય શોષણ કરી શકતા નથી. આરોપીને ત્રણ વર્ષની બિનજામીનપાત્ર કેદ અથવા દંડ થઈ શકે છે.
5- અનામીનો અધિકાર
સ્ત્રીનો ગોપનીયતાનો અધિકાર આપણા કાયદામાં સમાવિષ્ટ છે. જો કોઈ મહિલા જાતીય સતામણીનો ભોગ બને છે, તો તે ફક્ત જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ સમક્ષ પોતાનું નિવેદન નોંધાવી શકે છે. મહિલા પોલીસ અધિકારીની હાજરીમાં નિવેદન આપી શકે છે.
6- મફત કાનૂની સહાયનો અધિકાર
લીગલ સર્વિસ ઓથોરિટી એક્ટ મુજબ, બળાત્કાર પીડિતાને મફત કાનૂની સલાહ લેવાનો અધિકાર છે. લીગલ સર્વિસ ઓથોરિટી દ્વારા એક મહિલાની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે.
7- રાત્રે મહિલાની ધરપકડ કરી શકાતી નથી
સૂર્યાસ્ત પછી અથવા સૂર્યોદય પહેલા મહિલા આરોપીની ધરપકડ કરી શકાતી નથી. પ્રથમ વર્ગના મેજિસ્ટ્રેટના આદેશમાં અપવાદ છે. કાયદો એમ પણ કહે છે કે જો કોઈના ઘરે તપાસ કરવામાં આવે તો તે મહિલા કોન્સ્ટેબલ અથવા પરિવારના સભ્યોની હાજરીમાં થવી જોઈએ.
8- મૌખિક ફરિયાદ દાખલ કરવાનો અધિકાર
કોઈપણ મહિલા વર્ચ્યુઅલ રીતે તેની ફરિયાદ નોંધાવી શકે છે. આમાં તે ઈમેલની મદદ લઈ શકે છે. જો કોઈ મહિલા ઈચ્છે તો તે રજિસ્ટર્ડ પોસ્ટલ એડ્રેસ સાથે પોલીસ સ્ટેશનને પત્ર દ્વારા તેની ફરિયાદ મોકલી શકે છે. આ પછી SHO એક કોન્સ્ટેબલને મહિલાના ઘરે મોકલશે જે નિવેદન રેકોર્ડ કરશે.
9- અભદ્ર ભાષાનો ઉપયોગ કરી શકતા નથી- કોઈપણ સ્ત્રી (તેના દેખાવ અથવા તેના શરીરના કોઈપણ ભાગ)ને કોઈપણ રીતે અભદ્ર, નિંદાત્મક અથવા ભ્રષ્ટ જાહેર નૈતિકતા અથવા નીતિશાસ્ત્ર તરીકે દર્શાવવામાં આવશે નહીં. આમ કરવું એ સજાપાત્ર ગુનો છે.
10- સ્ત્રીનો પીછો કરી શકતા નથી-
IPCની કલમ 354D હેઠળ, કોઈપણ વ્યક્તિ જે કોઈ મહિલાનો પીછો કરે છે, વારંવાર ઈન્કાર કરવા છતાં તેનો સંપર્ક કરવાનો પ્રયાસ કરે છે અથવા ઈન્ટરનેટ, ઈમેલ જેવા કોઈપણ ઈલેક્ટ્રોનિક કોમ્યુનિકેશન દ્વારા તેની દેખરેખ રાખવાનો પ્રયાસ કરે છે તેની સામે કાયદેસરની કાર્યવાહી કરવામાં આવશે.
11- શૂન્ય FIR કરવાનો અધિકાર ઝીરો એફઆઈઆર મુજબ, જ્યાં ગુનો અથવા અકસ્માત થયો હોય તેની નજીકના કોઈપણ પોલીસ સ્ટેશનમાં પ્રાથમિક તપાસ રિપોર્ટ (એફઆઈઆર) નોંધાવી શકાય છે. ત્યારબાદ
તેને પોલીસ સ્ટેશનમાં મોકલવામાં આવે છે જેના અધિકારક્ષેત્રમાં તે આવે છે. જેથી ઘટના અંગે ઝડપી કાર્યવાહી કરવામાં આવે તેવી શકયતા છે.
