Mahatama Gandhi- શું તમે મહાત્મા ગાંધીની તસવીરો જોઈ છે? મોટાભાગના ફોટોગ્રાફ્સમાં ગાંધીની નજીકના લોકોનુ ટોળું જોવા મળે છે. આ ભીડના કેટલાક નામ એવા લોકોના હતા, જે ભારતના લગભગ દરેક નાગરિક જાણે છે. દા.તરીકે, જવાહરલાલ નહેરુ, સરદાર પટેલ અથવા કસ્તુરબા ગાંધી. પરંતુ સાથે જ ભીડમાં કેટલાક લોકો એવા હતા જે ગાંધીની નજીક રહ્યા, છતા જેમના વિશે ભાગ્યે જ કોઈ જાણતું હશે. અહીં અમે તમને એવી કેટલીક મહિલાઓ વિશે જણાવી રહ્યા છે જેઓ તેમના વિચારોના કારણે મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધીની ખૂબ નજીક હતા. આ મહિલાઓના જીવનમાં ગાંધીનો ઊંડો પ્રભાવ રહ્યો હતો. જે રસ્તે મહાત્માએ ચાલવુ શરૂ કરયુ હતુ, આ મહિલાઓ એ જ માર્ગે ચાલતા પોતપોતાના જીવનમાં આગળ વધી.
મેડેલીન સ્લેડ ઉર્ફ મીરાબેન - (1892-1982)
મેડેલીન બ્રિટીશ એડમિરલ સર એડમંડ સ્લેડની પુત્રી હતી. એક નિયુક્ત બ્રિટીશ અધિકારીની પુત્રી હોવાથી, તેનું જીવન શિષ્ટાચારમાં વીત્યુ. મેડેલીન જર્મન પિયાનોવાદક અને સંગીતકાર બીથોવેનની દિવાની હતી. આ કારણોસર, તે લેખક અને ફ્રેન્ચ બૌદ્ધિક રોમેન રોલેન્ડના સંપર્કમાં આવી આ એ જ રોમેન રોલેંડ હતા જેમણે સંગીતકારો પર જ લખ્યું ન હતું, પરંતુ મહાત્મા ગાંધીના જીવનચરિત્રો પણ લખ્યા હતા ગાંધી પર લખેલી રોમેનની આત્મકથાએ મેડેલેઇનને ખૂબ પ્રભાવિત કર્યો હતો.મેડેલીન પર ગાંધીનો પ્રભાવ એટલો હતો કે તેમણે ગાંધીજીના જીવન માર્ગને અનુસરવાનું નક્કી કર્યું. ગાંધીજી વિશે વાંચીને મેડલિન રોમાંચિત થઈ ગઈ, તેમને પત્ર લખ્યો, પોતાના અનુભવો શેર કર્યા અને આશ્રમની મુલાકાત લેવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી. દારૂ છોડવાથી માંડીને ખેતી શીખવાની શરૂઆત શાકાહારી બનવાની છે. મેડેલીને પણ ગાંધીનું અખબાર યંગ ઈન્ડિયા વાંચવાનું શરૂ કર્યું. ઓક્ટોબર 1925 માં, તે મુંબઇ થઈને અમદાવાદ પહોંચી. ગાંધી સાથેની તેમની પહેલી મુલાકાત વખતે મેડેલિન કંઈક એવું બોલી, 'જ્યારે હું ત્યાં પ્રવેશ્યો ત્યારે સામેથી એક પાતળો માણસ સફેદ સિંહાસન પરથી ઉભો હતો અને મારી તરફ આગળ વધી રહ્યો હતો. હું જાણતો હતો કે આ માણસ બાપુ છે. હું આનંદ અને આદરથી ભરેલો હતો, હું મારી સામે એક દૈવી પ્રકાશ જોઈ શક્યો. હું બાપુના ચરણોમાં બેસું છું. બાપૂ મને ઉઠાવે છે અને કહે છે - તુ મારી પુત્રી છે. મેડેલિન અને મહાત્મા વચ્ચે આ દિવસથી અલગ જ સંબંધ બની ગયો. પછી મેડેલિનનુ નામ મીરાબેન પડી ગયુ
નિલા ફ્રેમ કુક - ખુદને કૃષ્ણની ગોપી સમજનારી નીલા, માઉન્ટબાબુમાં સ્વામી (ધાર્મિક ગુરુ) સાથે રહેતી હતી. યુએસમાં જન્મેલી નીલાને મૈસુરના રાજકુમાર સાથે પ્રેમ થયો હતો. નીલાએ ગાંધીને 1932 માં બેંગ્લોરથી એક પત્ર લખ્યો હતો. આ પત્રમાં તેમણે અસ્પૃશ્યતા વિરુદ્ધ થઈ રહેલા કામ વિશે જણાવ્યું હતું.
તેના વિશે ગાંધીને જણાવ્યું હતું. બંને વચ્ચે પત્રોનો ક્રમ અહીંથી શરૂ થયો બીજા વર્ષે ફેબ્રુઆરી 1933 માં, નીલાએ યેરવાડા જેલમાં મહાત્મા સાથે મુલાકાત કરી
ગાંધી સાથે થઈ. ગાંધી નીલાને સાબરમતી આશ્રમમાં મોકલે છે, જ્યાં થોડા સમય પછી તે નવા સભ્યો સાથે વિશેષ બંધન અનુભવવા લાગી. ઉદાર વિચારોની નીલા માટે આશ્રમ જેવા એકાંત વાતાવરણમાં ફિટ થવું મુશ્કેલ હતું. તેથી તે એક દિવસ આશ્રમથી ભાગી ગઈ. બાદમાં તે વૃંદાવનમાં મળી. થોડા સમય પછી તેને અમેરિકા મોકલવામાં આવી, જ્યાં તેણે ઇસ્લામ સ્વીકાર્યો અને કુરાનનું ભાષાંતર કર્યું.
સરલા દેવી ચૌધરાણી (1872–1945)- ઉચ્ચ શિક્ષા, સૌમ્ય જેવી લાગતી સરલા દેવીને ભાષાઓ, સંગીત અને લેખનમાં ખૂબ રસ હતો. સરલા
રવિન્દ્રનાથ પણ ટાગોરની ભત્રીજી પણ હતા. ગાંધી લાહોરમાં સરલાના ઘરે રોકાયા હતા. આ તે સમયગાળો હતો જ્યારે સરલાના સ્વાતંત્ર્ય સેનાની પતિ રામભુજ દત્ત ચૌધરી જેલમાં હતો બંને એકબીજાની ખૂબ નિકટ રહ્યા. આ નિકટાને સમજવાનો એક અંદાજ તમે આ વાત પરથી લગાવી શકો છો ગાંધી સરલાને તેમની આધ્યાત્મિક પત્ની કહેતા હતા. પાછળથી ગાંધીજીએ એ પણ માન્યુ કે આ સંબંધને કારણે તેમના લગ્ન તૂટતા તૂટતા બચી ગયા. ગાંધી અને સરલાએ ખાદીના પ્રચાર માટે ભારતનો પ્રવાસ કર્યો. બંનેના સંબંધોની જાણ તેમના નિકટના લોકોને પણ હતી. હક જમાવવાની સરલાની આદતને કારણે ગાંધીજીએ જલ્દી તેમનાથી દૂર થઈ ગયા. થોડા સમય પછી હિમાલયમાં એકાંતવાસ દરમિયાન સરલાનુ મૃત્યુ થઈ ગયુ.
સરોજિની નાયડુ (1879–1949) સરોજિની નાયડુ, ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસની પ્રથમ મહિલા પ્રમુખ. ગાંધીની ધરપકડ બાદ મીઠું સત્યાગ્રહ
નેતૃત્વ સરોજિનીના ખભા પર હતું. સરોજિની અને ગાંધીની પહેલી મુલાકાત લંડનમાં થઈ હતી. સરોજિનીએ આ બેઠક વિશે કંઇક કહ્યું હતું, "એક ટૂંકા કદનો માણસ, જેના માથા પર વાળ નથી. જમીન પર ધાબળુ ઓઢીને સૂતેલો આ માણસ ઓલિવ તેલમાં પલાળેલા ટામેટા ખાતો હતો. દુનિયાના એક મશહૂર નેતાને જોઈને હુ હું ખુશીથી હસવા લાગી, ત્યારે તે તેની આંખ ઉઠાવીને કહે છે કે તમે ચોક્કસ મિસિસ નાયડુ છો. આટલુ આદરણીય બીજુ કોણ હોઈ શકે.
છે? ચાલો મારી સાથે ભોજન શેયર કરો. "જવાબમાં સરોજિની આભાર માનતી કહે છે કે શુ આ નકામી રીત છે ? અને આમ સરોજિની અને ગાંધીના સંબંધ શરૂ થયા હતા.
રાજકુમારી અમૃત કૌર (1889–1964) રાજકુમારી, જે રાજવી પરિવારની હતી, તે પંજાબના કપૂરથલાના રાજા સર હરનમસિંહની પુત્રી હતી. પ્રિન્સેસ અમૃત કૌરનું શિક્ષણ ઇંગ્લેંડમાં થયું હતું. રાજકુમારી અમૃત કૌર ગાંધીની નજીકના સત્યાગ્રહીઓમાં ગણાતા હતા. બદલામાં આદર અને જોડાયેલ રાજકુમારીએ પણ કોઈ કસર છોડી ન હતી. 1934 માં તેમની પ્રથમ બેઠક પછી, ગાંધી અને રાજકુમારી અમૃત કૌરે એક બીજાને હજારો પત્ર લખ્યા. 1942 માં મીઠું સત્યાગ્રહ અને ભારત છોડો આંદોલન દરમિયાન તે જેલમાં પણ ગઈ હતી. આઝાદ ભારતના પ્રથમ આરોગ્ય પ્રધાન બનવાની તક પણ સદભાગ્યે રાજકુમારી અમૃત કૌરને મળી. ગાંધી રાજકુમારી અમૃત કૌરને લખેલા પત્રની શરૂઆત 'મેરી પ્યારી પાગલ અને બાગી' લખીને કરતા અને અંતમા ખુદને તાનાશાહ લખતા.
ડો સુશીલા નૈયર (1914-2001) સુશીલા પ્યારેલાલની બહેન હતી. મહાદેવ દેસાઇ પછી ગાંધીના સેક્રેટરી બનેલા પ્યારેલાલ એક પંજાબી પરિવારમાંથી હતા. માતાના તમામ વિરોધ પછી પણ આ બંને ભાઈ-બહેનો ખુદને ગાંધી પાસે જતા રોકી શક્યા નહીં. જોકે, તેની માતા પણ બાદમાં ગાંધીને પાસે જવાથી રડનારી તેમની માતા પણ મહાત્માના પાક્કા સમર્થક બન્યા. મેડિકલનો અભ્યાસ કર્યા પછી, સુશીલા મહાત્મા ગાંધીની પર્સનલ ડોક્ટર બની હતી. મનુ અને આભા સિવાય ગાંધીજી મોટેભાગે જેના ખભા પર તેમના હાથનો ટેકો લેતા હતા તેમા સુશીલા પણ હતા, જેઓ. ભારત છોડો આંદોલન દરમિયાન કસ્તુરબા ગાંધીની સાથે તેણીની મુંબઈમાં ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. ભારત છોડો આંદોલન દરમિયાન તે કસ્તૂરબા ગાંધી સાથે મુંબઈમાં ધરપકડ પણ પામી. પૂનામાં કસ્તૂરબા ગાંધીના અંતિમ દિવસો દરમિયાન સુશીલા તેમની સાથે રહી હતી, ઉપરાંત સુશીલા ગાંધીજીના બ્રહ્મચર્ય અંગેના પ્રયોગોમાં સામેલ હતી.
આભા ગાંધી (1927–1995) - આભા જન્મથી બંગાળી હતા. આભાના લગ્ન ગાંધીના પૌત્ર કનુ ગાંધી સાથે થયા છે. ગાંધીજીની પ્રાર્થના સભાઓમાં આભા ભજન ગાતી હતી અને કનુ ફોટોગ્રાફી કરતો હતો 1940ના દાયકાની મહાત્મા ગાંધીના ઘણા ફોટોગ્રાફ્સ કનુ દ્વારા જ પાડવામાં આવ્યા છે. આભા ગાંધી સાથે નોખાળીમાં રહી. આ તે સમયગાળો હતો જ્યારે આખા દેશમાં રમખાણો ફાટી નીકળ્યા હતા અને ગાંધી હિન્દુ અને મુસ્લિમ વચ્ચે શાંતિ સ્થાપિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા હતા. નાથુરામ ગોડસે જ્યારે ગાંધીને ગોળી મારી હતી, ત્યારે આભા પણ ત્યાં હાજર હતા.જે રસ્તે મહાત્મા ગાંધીના કેટલાક વિરોધીઓએ મળ-મૂત્ર નાખી દીધો હતો, આ રસ્તા પર ઝાડૂ લગાવનારાઓમાં ગાંધી ઉપરાંત મનુ અને આભા પણ હતા. કસ્તૂરબાના અંતિમ દિવસોમાં સેવા કરનારાઓમાં મનુનુ નામ સૌથી ઉપર આવે છે. મનુની ડાયરી વાંચીએ તો તેના પરથી એ જાણવામાં ઘણી મદદ મળે છે કે મહાત્મા ગાંધીના અંતિમ કેટલાક વર્ષ કેવા વીત્યા હતા.
