Nageshvara Jyotirling Gujarat : ગુજરાતના દ્વારિકાપુરી 25 કિલોમીટરના અંતરે સ્થિત છે 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંનું એક નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ, આ ગોમતી દ્વારકાથી બેટ દ્વારકા જવાના માર્ગમાં આવે છે. અહીં ભગવાન શિવને સાપના દેવતા તરીકે પૂજવામાં આવે છે. તેથી તેમનું નામ નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ શિવ મંદિર છે. આ ભગવાન શિવનું દસમું જ્યોતિર્લિંગ છે.
યામ્યે સાદંગે નગરેડ્તિર્મ્યે, વિભુષિતાદં વિદ્ધિધાડ્સ્ચ ભોગાય:
સદભક્તિ મુક્તિ પ્રદમિષમેકમ્, શ્રી નાગનાથમ્ શરણમ્ પ્રપદ્યઃ.
મંદિરની પ્રાચીનતા -
1. આ પવિત્ર જ્યોતિર્લિંગના દર્શનની હિન્દુ શાસ્ત્રોમાં ખૂબ મહિમા બતાવ્યો છે. એવું કહેવામા આવ્યુ છે કે જે કોઈ તેની ઉત્પત્તિ અને મહાત્મયની કથા શ્રદ્ધાપૂર્વક સાંભળશે તે બધા પાપોમાંથી મુક્તિ મેળવીને સમસ્ત સુખોનુ ભોગ કરીને અંતમા ભગવાન શિવના પરમ પવિત્ર દિવ્ય ધામને પ્રાપ્ત
એતદય: શ્રુણુયાન્નિત્યં નાગેશોદ્ભવમદારત્ ।
સર્વાન કામાનિયાદ ધીમાન મહાપાતકનાશનમ
2. રુદ્ર સંહિતામાં આ ભગવાનને દારુકાવને નાગેશં કહેવામાં આવ્યા છે. નાગેશ્વર એટલે સાપના ભગવાન. જે સાપ ભગવાન શિવના ગળામાં વીંટળાયેલો છે. શિવ પુરાણમાં, ગુજરાત રાજ્યની અંદર દારુકવન વિસ્તારમાં સ્થિત જ્યોતિર્લિંગને નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ કહેવામાં આવે છે. દ્વાદશ જ્યોતિર્લિંગ સ્તુતિમાં પણ નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગનું વર્ણન માત્ર દારુકવન વિસ્તારમાં જ કરવામાં આવ્યું છે.
3. આ મંદિર અને સ્થળનો ઈતિહાસ પાંડવો સાથે પણ જોડાયેલો છે. પાંડવો તેમના વનવાસ દરમિયાન અહીં દારુકવન આવ્યા હતા. તેમની સાથે એક ગાય હતી જે દરરોજ અહીંના એક સરોવરમાં રોજ ઉતરીને દૂધ આપતી હતી. એકવાર ભીમે આ જોયું અને બીજા દિવસે તે ગાયની પાછળ સરોવર તરફ ગયો અને જોયું કે ગાય દરરોજ શિવલિંગ પર પોતાનું દૂધ છોડે છે. ત્યારે બધા પાંડવોએ મહાદેવનું આ શિવલિંગના દર્શન કર્યા. શ્રીકૃષ્ણે તેમને તે શિવલિંગ વિશે જણાવ્યું અને કહ્યું કે આ શિવલિંગ કોઈ સામાન્ય શિવલિંગ નથી, નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ છે. ત્યારબાદ પાંચ પાંડવોએ તે સ્થાન પર ભોંયતળિયે સ્થિત જ્યોતિર્લિંગનું એક ભવ્ય પથ્થરનું મંદિર બનાવ્યું હતું.
4. ઘણા સમયગાળા પછી, હાલનું મંદિર સેના યાદવ વંશ દ્વારા હેમાડપંથી શૈલીમાં બનાવવામાં આવ્યું હતું અને તે 13મી સદીનું હોવાનું કહેવાય છે, જે 7 માળની પથ્થરની ઇમારત છે. પાછળથી, છત્રપતિ સંભાજી મહારાજના શાસન દરમિયાન, ઔરંગઝેબે આ મંદિરની ઇમારતોને નષ્ટ કરી દીધી. મંદિરના વર્તમાન સ્થાયી શિખરનું પુનઃનિર્માણ અહિલ્યાબાઈ હોલકરે કરાવ્યું છે.
નાગ દોષથી મુક્તિ અપાવનારા બાબા નાગેશ્વર - જે લોકોની કુંડળીમાં નાગ દોષ, સર્પ દોષ અથવા કાલ સર્પ દોષ હોય છે તે લોકો આ મંદિરમાં જઈને પૂજા કરાવે છે. આ મંદિરમાં અલગ-અલગ ધાતુઓથી બનેલા સાપને અર્પણ કરવાથી નાગ દોષમાંથી મુક્તિ મળે છે.
બાબા નાગેશ્વર નાગ દોષથી રાહત આપે છેઃ જે લોકોની કુંડળીમાં નાગ દોષ, સર્પ દોષ અથવા કાલ સર્પ દોષ હોય છે તે લોકો આ મંદિરમાં જઈને પૂજા કરાવે છે. આ મંદિરમાં અલગ-અલગ ધાતુઓથી બનેલા સાપને અર્પણ કરવાથી નાગ દોષમાંથી મુક્તિ મળે છે.
નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ મંદિર પરિચય:- આ મંદિર સવારે 5:00 વાગ્યે આરતી સાથે ખુલે છે પરંતુ ભક્તો અહીં સવારે 6:00 વાગ્યે પ્રવેશ મેળવે છે. આ જ્યોતિર્લિંગનું નિર્માણ અદ્ભુત અને સુંદરીકરણ પદ્ધતિથી કરવામાં આવ્યું છે. મંદિરના મુખ્ય ગર્ભગૃહમાં નીચલા સ્તરે ભગવાન શિવનું એક જ્યોતિર્લિંગ સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું છે. આ જ્યોતિર્લિંગની ટોચ પર ચાંદીનો મોટો નાગ બનાવવામાં આવ્યો છે. જ્યોતિર્લિંગની પાછળ માતા પાર્વતીની પ્રતિમા પણ સ્થાપિત કરવામાં આવી છે.
નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગની કથા:
સુપ્રિયા નામના એક અત્યંત પવિત્ર અને સદાચારી વૈશ્ય હતા. તે ભગવાન શિવના પ્રખર ભક્ત હતા. તેઓ સતત તેમની આરાધના, ઉપાસના અને ધ્યાન માં મગ્ન રહેતા. તે ભગવાન શિવને અર્પણ કરીને પોતાનું દરેક કામ કરાવતો હતો. તે પોતાના મન, વાણી અને કાર્ય દ્વારા ભગવાન શિવની આરાધના કરવામાં સંપૂર્ણપણે તલ્લીન હતો. દારુક નામનો રાક્ષસ શિવની ભક્તિને કારણે ખૂબ જ ક્રોધિત હતો.
ભગવાન શિવની આ પૂજા તેમને કોઈ રીતે પસંદ ન હતી. તેણે પોતાના પ્રિયતમની પૂજામાં સતત અવરોધો ઊભા કરવાનો પ્રયાસ કર્યો. એકવાર સુપ્રિયા બોટ પર ક્યાંક જઈ રહી હતી. તે દુષ્ટ રાક્ષસ દારુકે, આ યોગ્ય ક્ષણ જોઈને, હોડી પર હુમલો કર્યો. તેણે બોટમાં સવાર તમામ મુસાફરોને પકડી લીધા અને તેમની રાજધાની લઈ ગયા અને તેમને કેદ કર્યા. જેલમાં પણ સુપ્રિયા પોતાની દિનચર્યા મુજબ ભગવાન શિવની પૂજા કરવા લાગી.
તેણે અન્ય બંદીવાન મુસાફરોને પણ શિવ ભક્તિની પ્રેરણા આપવાનું શરૂ કર્યું. જ્યારે દારુકે તેના નોકરો પાસેથી સુપ્રિયા વિશેના આ સમાચાર સાંભળ્યા ત્યારે તે અત્યંત ગુસ્સે થઈ ગયો અને જેલમાં પહોંચી ગયો. તે સમયે સુપ્રિયા બંને આંખો બંધ કરીને ભગવાન શિવના ચરણોમાં ધ્યાન કરી રહી હતી. તેની આ મુદ્રા જોઈને રાક્ષસે તેને ખૂબ જ ઉગ્ર સ્વરે ઠપકો આપ્યો અને કહ્યું - 'હે દુષ્ટ વૈશ્ય! આ સમયે તમે તમારી આંખો બંધ કરીને કેવા પ્રકારની મુશ્કેલી અને ષડયંત્ર વિશે વિચારી રહ્યા છો?'
આટલું કહ્યા પછી પણ સદાચારી શિવભક્ત સુપ્રિયાની સમાધિમાં ખલેલ ન પડી. હવે તે રાક્ષસ દારુક ક્રોધથી સાવ પાગલ થઈ ગયો. તેણે તરત જ તેના અનુયાયીઓને સુપ્રિયા અને અન્ય તમામ કેદીઓને મારી નાખવાનો આદેશ આપ્યો. સુપ્રિયા તેના આદેશથી જરાય પરેશાન કે ગભરાઈ ન હતી.
એકાગ્ર મનથી તેણે પોતાની અને અન્ય કેદીઓની મુક્તિ માટે ભગવાન શિવને પ્રાર્થના કરવાનું શરૂ કર્યું. તેમને પૂરો વિશ્વાસ હતો કે મારા પ્રિય ભગવાન શિવ મને આ આફતમાંથી અવશ્ય બચાવશે. તેમની પ્રાર્થના સાંભળીને, ભગવાન શંકરજી તરત જ જ્યોતિર્લિંગના રૂપમાં પ્રગટ થયા, જે તે કારાગારમાં એક ઉચ્ચ સ્થાન પર ચમકતા સિંહાસન પર બેઠા હતા.
આ રીતે સુપ્રિયાને દર્શન આપ્યા બાદ તેણે પોતાનું પાશુપત શસ્ત્ર પણ આપ્યું. આ શસ્ત્ર વડે રાક્ષસ દારુક અને તેના સહાયકનો વધ કર્યા પછી તે પ્રિય શિવધામ ગયો. ભગવાન શિવના આદેશ મુજબ આ જ્યોતિર્લિંગનું નામ નાગેશ્વર રાખવામાં આવ્યું.
