દ્વાપર યુગની આ કથા ભારત દેશમાં સૌરાષ્ટ્રમાં બની છે. તે સમયે સૌરાષ્ટ્રમાં ભદ્રશ્રવ નામનો રાજા હતો. તે ખૂબ જ પરાક્રમી રાજા હતો. ચાર વેદ, છ શાસ્ત્રો, અઢાર પુરાણો તેની પાસે જ્ઞાન હતું તેમની રાણીનું નામ સુરતચંદ્રિકા હતું. રાણી દેખાવમાં સુંદર અને રૂપાળી અને ગુણવાન હતી. બંનેને સાત પુત્રો અને પછી એક પુત્રીનુ વરદાન મળ્યો હતો. છોકરીનું નામ શમબાલા હતું. એકવાર મહાલક્ષ્મીજી એ રાજાના રાજપ્રસાદમાં જઈને રહેવાનું વિચાર્યું. તેનાથી રાજાની સંપત્તિ બમણી પ્રાપ્તિ થશે અને તે આ સંપત્તિથી પોતાની પ્રજાને વધુ સુખ આપી શકશે. જો તે ગરીબ વ્યક્તિના ઘરમાં રહે છે અને સંપત્તિ મેળવે છે, તો સ્વાર્થી વ્યક્તિની જેમ તે ફક્ત પોતાના પર જ ખર્ચ કરશે એમ વિચારીને શ્રી મહાલક્ષ્મીજીએ વૃદ્ધ બ્રાહ્મણ સ્ત્રીનું રૂપ ધારણ કર્યું, હાથમાં લાકડી લઈને રાણીના દરવાજે પહોંચ્યા. જોકે તેણી વૃદ્ધ સ્ત્રીનું રૂપ ધારણ કર્યું હતું પણ ચહેરા પર દેવીનું તેજ હતું. તેને જોઈને એક દાસી સામે આવી, તેણે તેનું નામ, રહેઠાણ, કામ, ધર્મ પૂછ્યું. વૃદ્ધ બ્રાહ્મણ માતા લક્ષ્મીએ રૂપમાં કહ્યું, “બાલીકે, મારું નામ કમલા છે, મારા પતિનું નામ ભુવનેશ છે. અમે દ્વારકામાં રહીએ છીએ. તમારી રાણી તેના આગલા જન્મમાં વૈશ્યની પત્ની હતી.
એ વૈશ્ય ગરીબ હતો. ગરીબીના કારણે રોજ ઘરમાં ઝઘડા થતા હતા અને તેનો પતિ તેને રોજ મારતો હતો. આ વાતોથી કંટાળીને તે ઘર છોડીને જંગલમાં ખાલી પેટ ભટકવા લાગી. તેની આ દુર્દશા પર મને દયા આવી છી મેં તેમને સુખ અને સંપત્તિ આપનાર શ્રી મહાલક્ષ્મીની કથા સંભળાવી. મારા કહેવાથી તેણે શ્રી મહાલક્ષ્મીનું નામ લીધું.
ઉપવાસ કર્યા. શ્રી મહાલક્ષ્મી પ્રસન્ન થયા અને તેમની દરિદ્રતા દૂર થઈ. તેમનું ઘર-દુનિયા સંપત્તિ, સંતતિ, સંપત્તિથી ભરી ગયુ. બાદમાં બંને પતિ-પત્ની પરલોક સીધાર્યા. લક્ષ્મી વ્રત કરવાથી તેઓ લક્ષ્મી લોકમાં રહ્યા. તેમણે મહાલક્ષ્મી માટે જેટલા વર્ષ ઉપવાસ કર્યા, તેટલા હજારો વર્ષ સુધી તેમને સુખ મળ્યું. આ જીવનમાં તે રાજવી પરિવારમાં જન્મી છે, પરંતુ તે શ્રી મહાલક્ષ્મી વ્રત કરવાનું ભૂલી ગઈ છે. હું અહીં તેને યાદ કરાવવા આવી છું.
વૃદ્ધ સ્ત્રીની વાત સાંભળીને દાસીએ તેને પ્રણામ કર્યા અને શ્રી મહાલક્ષ્મીનું વ્રત કેવી રીતે કરવું તે વિશે પૂછ્યું અને વૃદ્ધાએ દાસીને પૂજાની વિધિ અને મહિમા જણાવી. તે પછી દાસી, માતાને નમસ્કાર કર્યા પછી તે રાણીને કહેવા અંદર ગઈ. રાજવૈભવમાં રહેતી વખતે રાણીને પોતાની ધન-સંપત્તિનું ખૂબ જ અભિમાન હતું. સંપત્તિ અને શક્તિથી ગ્રસ્ત હતી. દાસી દ્વારા કહેલી વૃદ્ધ મહિલાની વાત સાંભળીને તે ગુસ્સે થઈ ગઈ અને મહેલમાં આવી અને વૃદ્ધ મહિલાના રૂપમાં શ્રી મહાલક્ષ્મી પર પ્રહારો કર્યા. તેને ખબર ન હતી કે શ્રી મહાલક્ષ્મી માતા વૃદ્ધ મહિલાના રૂપમાં દ્વારે આવ્યા છે. પરંતુ રાણીનું આવું અસંસ્કારી વર્તન અને તેનો અનાદર જોઈને માતાએ ત્યાં રહેવું યોગ્ય ન માન્યું. તેઓ ત્યાંથી તે નીકળી ગયો. રસ્તામાં તે રાજકુમારી શંબાલાને મળ્યો. માતાને તેને દયા આવી. તેમણે શમબાલાને શ્રી મહાલક્ષ્મી વ્રત વિશે જણાવ્યું. તે દિવસે આગાહન (માર્ગશીર્ષ) મહિનાનો પહેલો ગુરુવાર હતો. શમબાલા અત્યંત ભક્તિભાવ સાથે શ્રી મહાલક્ષ્મીનું વ્રત રાખ્યું. પરિણામે, તેણીના લગ્ન રાજા સિદ્ધેશ્વરના પુત્ર માલાધર સાથે થયા. તે ધન, ઐશ્વર્ય અને કીર્તિથી ધનવાન બની. ઘરે પતિ સાથે આનંદથી દિવસ પસાર કરવા લાગ્યો. અહીં શ્રી મહાલક્ષ્મી રાણી પર ગુસ્સે થયા. પરિણામે, રાજા ભદ્રશ્રવનું રાજ્ય અને રાજ્ય વ્યવસાય નાશ પામ્યો. ખાવા માટે પણ નીચે પડી આવી સ્થિતિમાં એક દિવસ રાણીએ રાજાને વિનંતી કરી કે, “અમારો જમાઈ આટલો મોટો રાજા છે, ધનવાન છે, ઐશ્વર્યવાન છે, તેની પાસે કેમ ન જવાય, તેને તમારી સ્થિતિ જણાવો. મને કહો, તે ચોક્કસપણે અમને મદદ કરશે. આના પર રાજા ભદ્રશ્રવ પોતાના જમાઈ માટે રવાના થયા. રાજ્યમાં પહોંચ્યા પછી, તે થોડીવાર આરામ કરવા માટે એક તળાવના કિનારે રોકાયો.
તેમાંથી દસેક લોકોએ તેને તળાવમાંથી પાણી લેવા જતા જોયો. તેણે નમ્રતાથી તેના વિશે પૂછપરછ કરી અને જ્યારે તેને ખબર પડી કે તે રાણી શમબાલાના પિતા છે, ત્યારે તે દોડી ગયો.
આટલું કર્યા પછી તેણે રાણીને આખી વાત કહી. રાણીએ દાસીને શાહી વસ્ત્રો મોકલીને ખૂબ જ ધામધૂમથી તેનું સ્વાગત કર્યું અને સન્માન કર્યું. ખાવા પીવાનું કામ થઈ ગયું. જ્યારે તેઓ પાછા ફરે છે. તેને સોનાની મુદ્રાઓથી ભરેલો ઘડો આપ્યો. જ્યારે રાજા ભદ્રશ્રવ પાછો ફર્યો ત્યારે રાણી સુરતચંદ્રિકા તેમને જોઈને ખુશ થઈ ગઈ. તેણે સોનાના સિક્કાઓથી ભરેલુ ઘડો ખોલી , પણ હે ભગવાન! ઘડામાં પૈસાને બદલે કોલસો મળ્યો, આ બધું શ્રી મહાલક્ષ્મીના ક્રોધને કારણે થયું, આ રીતે આ દુર્દશામાં બીજા ઘણા દિવસો વીતી ગયા. આ વખતે રાણી પોતે
તેની પુત્રી પાસે ગયો. એ દિવસે માગશર મહિનાનો છેલ્લો ગુરુવાર હતો. શમબાલાએ ઉપવાસ કર્યો, શ્રી મહાલક્ષ્મીની પૂજા કરી, માતાને પણ ઉપવાસ કરાવ્યો. હવે રાણી તેના ઘરે આવી. શ્રી મહાલક્ષ્મીનું વ્રત રાખવાથી તેને ફરીથી પોતાનું રાજ્ય, ધન અને ઐશ્વર્ય પ્રાપ્ત થયું. તેણી ફરી એક સુખી, શાંતિપૂર્ણ, આનંદી જીવન જીવવા લાગી. થોડા દિવસો પછી, રાજકુમારી શમબાલા તેના પિતાના ઘરે આવી, સુરતચંદ્રિકાને તેના ઘરે જોઈને જૂની વાતો યાદ આવી. કે શમબાલાએ તેના પિતા સાથેને કોલસો ભરેલુ ઘડો આપ્યો હતો અને તેને તો કશું આપ્યું ન હતુ. તેથી જ્યારે શમબાલા તેના પિતાના ઘરે આવી ત્યારે તેની સાથે આદર અને આતિથ્ય સાથે વ્યવહાર કરવામાં આવ્યો ન હતો. ઉલટાનું અનાદર. પણ તે આ વિશે ખરાબ ન લાગ્યું. પોતાના ઘરે પરત ફરતી વખતે તેણે તેના પિતાના ઘરેથી થોડું મીઠું લીધું. ઘરે પરત ફરતાં તેના પતિએ પૂછ્યું, "તમે તમારા મા ના ઘરેથી શું લાવ્યા છો?" આના પર તેણે જવાબ આપ્યો, "હું ત્યાંથી સાર લઈને આવી છું." પતિએ પૂછ્યું, “આનો અર્થ શું છે? શમબાલાએ કહ્યું, "ધીરજ રાખો, બધું ખબર પડી જશે." તે દિવસે શમબાલાએ મીઠું ઉમેર્યા વિના બધો જ ખોરાક તૈયાર કર્યો અને સર્વ કર્યો. પતિએ ભોજનનો સ્વાદ ચાખ્યો. આખો ખોરાક મીઠા વગરનો હતો, તેથી સ્વાદ ન હતો. પછી શંભલાએ થાળીમાં મીઠું નાખ્યું જેના કારણે આખો ખોરાક સ્વાદિષ્ટ લાગવા લાગ્યો. પછી શમબાલાએ પતિને કહ્યું, "મા ના ઘરેથી લાવેલી આ સાર છે." પતિને તેની વાત સારી લાગી. પછી બંને મજાક કરતા કરતા જમવા લાગ્યા.
કહેવાય છે કે આ રીતે જે કોઈ પણ શ્રી મહાલક્ષ્મીની ભક્તિભાવથી પૂજા કરે છે તેને માતાની કૃપા પ્રાપ્ત થાય છે. સુખ, સંપત્તિ, શાંતિ પ્રાપ્ત થાય છે, બધી મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે. પરંતુ આ બધું મેળવ્યા પછી માતાની પૂજા ભૂલવી ન જોઈએ. દર ગુરુવારે અવશ્ય ઉપવાસ કરવો જોઈએ, આ રીતે શ્રી મહાલક્ષ્મીનો મહિમા ફેલાય છે ઈચ્છાઓ પૂરી કરે છે.
