ભારતીય સિનેમાના દરેક સમયગાળામાં, એવી કેટલીક ફિલ્મો બની છે જેણે નિર્માતાઓને પણ તેમની કિંમત કરતાં હજારો ગણી વધુ કમાણી કરીને આશ્ચર્યચકિત કર્યા છે. 'ધ કેરળ સ્ટોરી' આનું તાજેતરનું ઉદાહરણ છે. જો આપણે તેનાથી આગળ જઈએ, તો આપણને 'નદિયા કે પાર' ફિલ્મ યાદ આવશે અને જો આપણે આજથી ૫૦ વર્ષ પાછળ જઈએ, તો આપણને જોવા મળશે કે જે વર્ષે 'શોલે' ફિલ્મે બોક્સ ઓફિસ પર ઘણી કમાણી કરી હતી, તે જ વર્ષે 'જય સંતોષી મા' નામની બીજી ફિલ્મે થિયેટરોમાં ધૂમ મચાવી હતી. ૩૦ મે ૧૯૭૫ના રોજ રિલીઝ થયેલી આ ફિલ્મ ૫૦ વર્ષ પછી પણ તેના સમયના સામાજિક, આર્થિક અને કૌટુંબિક સંદર્ભનો દસ્તાવેજ બની રહી છે. '૫૦ વર્ષ - અનપેરેલ્ડ' શ્રેણી હેઠળ, વરિષ્ઠ ફિલ્મ વિવેચક પંકજ શુક્લા 'જય સંતોષી મા' ફિલ્મની વાર્તા કહી રહ્યા છે.
અથ શ્રી સંતોષી માતાની વાર્તા
બિહારના બેલસંદમાં જન્મેલા અભિનેતા પંકજ ત્રિપાઠી, તાજેતરમાં તેમની નવી શ્રેણી 'ક્રિમિનલ જસ્ટિસ'ની ચોથી સીઝનના સંદર્ભમાં મને મળ્યા હતા. અમારી વાતચીત દરમિયાન, મેં તેમને પૂછ્યું કે તેમણે સિનેમા હોલમાં પહેલી વાર કઈ ફિલ્મ જોઈ હતી? તેમની સામાન્ય માસૂમિયત સાથે, તેમનો જવાબ હતો, 'જય સંતોષી મા'. તેમણે કહ્યું કે તે સમયે સિનેમા જોવાનું એટલું સારું નહોતું માનવામાં આવતું. ગામડાથી શહેરમાં ફિલ્મ જોવા આવવું પણ એક અલગ પડકાર હતો. ટીવી વગેરે પૂરતા હતા. પરંતુ, તે સમયે, લોકોની માંગ પર ઓછા દરે સિનેમા હોલમાં ફિલ્મો ફરીથી રિલીઝ કરવી સામાન્ય હતી અને ફિલ્મની 'ફરી રિલીઝ' પર આટલો બધો હોબાળો નહોતો. પંકજ ત્રિપાઠીએ આ ફિલ્મ ફરીથી રિલીઝ દરમિયાન જોઈ હતી અને તેમને હજુ પણ યાદ છે કે કેટલી સ્ત્રીઓ અને પુરુષો સિનેમા હોલમાં પ્રવેશતા પહેલા તેમના જૂતા અને ચંપલ ઉતારતા હતા.
બોમ્બેમાં બળદગાડાઓની લાઇન
આ તે સમયની વાર્તા છે જ્યારે બોમ્બે (હવે મુંબઈ) દાદરથી આગળ બાંદ્રા અને જુહુ સુધી ભાગ્યે જ પહોંચી શકતું હતું. અને, લોકો અંધેરી આવતા પહેલા દસ વાર વિચારતા હતા. પરંતુ, એક દિવસ લોકોએ જોયું કે વસઈ, વિરાર અને મધ્ય મુંબઈમાં કલ્યાણ અને થાણેથી બળદગાડાઓની લાંબી લાઇનો આવી રહી હતી. લોકોને ખબર પડી કે શહેરમાં એક ફિલ્મ રિલીઝ થઈ રહી છે, જેનું નામ છે- 'જય સંતોષી મા'. થિયેટર માલિકો તો એ પણ ભૂલી ગયા હતા કે ગયા શુક્રવારે તેમની એક નવી ફિલ્મ રિલીઝ થઈ છે. ફિલ્મે પહેલા શોમાં 56 રૂપિયા, બીજા શોમાં 64 રૂપિયા, સાંજના શોમાં 98 રૂપિયા અને નાઇટ શોનું કલેક્શન માંડ 100 રૂપિયા સુધી પહોંચ્યું. પરંતુ સોમવારે સવારે શરૂ થયેલી ધમાલ, મહિનાઓ સુધી, જ્યાં પણ 'જય સંતોષી મા' રિલીઝ થઈ રહી હતી, ત્યાંના સિનેમા હોલના સફાઈ કામદારો પણ ધનવાન બની ગયા. અને એટલા માટે કે જ્યારે પણ ફિલ્મમાં સંતોષી માતાનો મહિમા ગાવામાં આવતો હતો, ત્યારે દર્શકો તેમના ખિસ્સામાંથી સિક્કા કાઢીને તેમને આપવાનું શરૂ કરી દેતા હતા.
સુપરહિટ ફિલ્મનો ધંધો
આ ફિલ્મ જ્યાં સુધી થિયેટરોમાં ચાલી રહી હતી ત્યાં સુધી હિટ રહી. ગામડાઓથી આવતા લોકો ચંપલ ઉતારીને થિયેટરોમાં પ્રવેશતા. તેઓ પોતાની સાથે ફૂલોના માળા લાવતા. અને ફિલ્મ શરૂ થતાંની સાથે જ, જ્યારે બીજા દ્રશ્યમાં સંતોષી માની આરતી થતી, ત્યારે દરેક વ્યક્તિ પોતાની આરતી પ્રગટાવતા અને આરતી કરવાનું શરૂ કરતા. ફિલ્મ પૂરી થયા પછી, થિયેટરોની બહાર પ્રસાદ વહેંચવામાં આવતો અને નજીકમાં સંતોષી માના ફ્રેમ કરેલા ફોટા સાથે શુક્રવારના ઉપવાસની વાર્તાઓ વેચતા દુકાનદારોની લાંબી કતાર જોવા મળતી. આ યુગમાં જેમણે પોતાનું બાળપણ વિતાવ્યું તે જાણે છે કે શુક્રવારે ચાટની દુકાન તરફ જોવું પણ મોટો ગુનો હતો અને જો કોઈ બાળક શુક્રવારે ભૂલથી ખાટી વસ્તુ ખાઈ લે, તો ગરીબ બાળક અઠવાડિયા સુધી આ અપરાધભાવ સાથે જીવતો હતો કે ઘરે કંઈક અશુભ થઈ શકે છે. લોકોના ઘરે ઘણા બધા પોસ્ટકાર્ડ આવતા. આ પોસ્ટકાર્ડ પર, આવા 16 વધુ પોસ્ટકાર્ડ લખેલા હતા અને તેમને બીજાને મોકલવાનું કહેવામાં આવતું. અને પછી આ શ્રેણી ચાલુ રહી. પરિસ્થિતિ એવી હદ સુધી પહોંચી ગઈ હતી કે પોસ્ટ ઓફિસોમાં પોસ્ટકાર્ડની માંગ વધી ગઈ અને પુરવઠો ઓછો થવા લાગ્યો.
ઉપવાસ દરમિયાન ફિલ્મનું શૂટિંગ
જ્યારે ફિલ્મ 'જય સંતોષી મા' હિટ થઈ, ત્યારે તેમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવનાર અનિતા ગુહા રાતોરાત સ્ટાર બની ગઈ. આ પહેલા, તેણીએ ત્રણ ફિલ્મોમાં સીતા મૈયાની ભૂમિકા ભજવી હતી. તેણીએ ફિલ્મ 'આરાધના'માં રાજેશ ખન્નાની માતાની ભૂમિકા ભજવી હતી અને પછી સંતોષી માના આશીર્વાદ તેના જીવનમાં આવ્યા. આ ફિલ્મના શૂટિંગના સમગ્ર સમયગાળા દરમિયાન, તેણી હંમેશા ઉપવાસ કરીને કામ કરતી હતી.
Edited By- Monica sahu
