52 રૂપિયામાં બીયર કેન અને 350 માં રમની બોટલ, ડ્રાઇ ગુજરાતમાં દારૂના આટલા ઓછા કેમ?
52 રૂપિયામાં બિયરનું કેન અને માત્ર 350 રૂપિયામાં રમની બોટલ? એવા સમયે જ્યારે મોંઘવારીએ દરેકની કમર તોડી નાખી છે, ત્યારે ગુજરાતમાં ડ્રાય સ્ટેટમાં દારૂના ભાવમાં વધારો થયો નથી. તમે ચીયર્સ કહો તે પહેલાં, આ વાઇનની બજાર કિંમત નથી. તેના બદલે, તે રાજ્યના પોલીસ રેકોર્ડમાં નોંધાયેલ કિંમત છે કારણ કે સરકારે છેલ્લા 20 વર્ષમાં કાગળ પર દારૂના દરમાં કોઈ ફેરફાર કર્યો નથી.
ગાંધીનગરમાં તાજેતરમાં જપ્ત કરવામાં આવેલી, FIRમાં નોંધાયેલી બ્રાન્ડેડ વ્હિસ્કીની ત્રણ બોટલની કિંમત માત્ર રૂ. 1,125 અથવા 750 mlની બોટલની રૂ. 375 હતી. જોકે, પરમિટની દુકાનોમાં આ વ્હિસ્કીની બજાર કિંમત હાલમાં પ્રતિ બોટલ રૂ. 540-600 છે. રાજ્યના આબકારી અને પ્રતિબંધ વિભાગ દ્વારા 28 ડિસેમ્બર, 2002ના રોજ જારી કરાયેલા જાહેરનામાને અનુસરી રહ્યા હોવાથી પોલીસ વિભાગ દારૂના વેચાણમાં ફેક્ટરિંગ કરવાનું ચૂકી ગયું હતું.
નોટિફિકેશન અનુસાર, ભારતીય બનાવટની વિદેશી દારૂ (IMFL) અને આયાતી દારૂની વિવિધ બ્રાન્ડની કિંમત 52 રૂપિયાથી 850 રૂપિયાની વચ્ચે છે. આ બ્રાન્ડ્સે વર્ષોથી બજાર દરમાં ભારે વૃદ્ધિ નોંધાવી છે. તેમની કિંમત હવે 190 થી 1,900 રૂપિયા સુધીની છે. પોલીસ રેકોર્ડ મુજબ, દેશી દારૂની કિંમત પણ છેલ્લા 20 વર્ષથી 20 રૂપિયા પ્રતિ લિટર પર સ્થિર છે. જો કે, હાલમાં રાજ્યના વિવિધ ભાગોમાં તેની કિંમત 50 થી 80 રૂપિયા પ્રતિ લિટર છે.
નશાબંધી વિભાગના સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે અગાઉ IMFL, આયાતી દારૂ અને દેશી દારૂના દરો દર 3-4 વર્ષે સુધારવામાં આવતા હતા. એક વરિષ્ઠ પોલીસ અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે દરોડા દરમિયાન જપ્ત કરાયેલા સ્ટોકનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે આ દરોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. 1999 બાદ 2002માં દારૂના દર અંગે આદેશ જારી કરવામાં આવ્યો હતો. ત્યાર બાદ તેમાં કોઈ સુધારો થયો નથી. પરિણામે, પોલીસ 20 વર્ષ પહેલા નક્કી કરાયેલી કિંમતોના આધારે જપ્ત કરાયેલ સ્ટોકની ગણતરી કરે છે.
સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે, જપ્ત કરાયેલા દારૂનું મૂલ્ય બજાર મૂલ્યની સમકક્ષ નોંધાયેલી FIRમાં પ્રતિબિંબિત થાય તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે દારૂના સુધારેલા દરો જરૂરી છે. એક વરિષ્ઠ પોલીસ અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે 2002 અને 2022 ની વચ્ચે દારૂના ભાવમાં મોટો તફાવત કાનૂની કાર્યવાહી દરમિયાન પણ સમસ્યાઓ ઊભી કરી શકે છે. ગુજરાતના ડીજીપી આશિષ ભાટિયાએ પુષ્ટિ કરી છે કે તાજેતરના વર્ષોમાં દારૂના ભાવમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો નથી. ભાટિયાએ કહ્યું કે તાજેતરમાં અમને દરોમાં સુધારો કરવાનો પ્રસ્તાવ મળ્યો છે. સ્ટેટ મોનિટરિંગ સેલ ટૂંક સમયમાં આવું કરી શકે છે.
ગુજરાત સરકારે 2017માં નવા અને વધુ કડક દારૂના કાયદા જાહેર કર્યા હતા જે 2018માં લાગુ કરવામાં આવ્યા હતા. જોકે, તેણે દારૂની બજાર કિંમતમાં કોઈ ફેરફાર કર્યો ન હતો. નવા કાયદા અનુસાર, દારૂના ઉત્પાદન, ખરીદ, વેચાણ અથવા પરિવહનમાં દોષિત ઠરનારને 10 વર્ષ સુધીની જેલ અને 5 લાખ રૂપિયાનો દંડ થઈ શકે છે. અગાઉના કાયદામાં આ ગેરકાયદેસર પ્રવૃત્તિ માટે માત્ર 3 વર્ષની સજા હતી. તેવી જ રીતે, દારૂની દુકાનના સંચાલકો તેમજ તેમની મદદ કરનારાઓને 10 વર્ષ સુધીની જેલની સજા થઈ શકે છે.
