World family day 2023- પરિવાર એટલે કે કુટુંબ એ એક સામાજિક સંસ્થા છે જે પરસ્પર સહયોગ અને સમન્વય સાથે અમલમાં મુકાય છે અને તે બધા સભ્યો પરસ્પર પ્રેમ, સ્નેહ અને ભાઈચારા સાથે જીવન જીવે છે. સંસ્કાર, ગૌરવ, માન, સમર્પણ, માન, શિસ્ત વગેરે કોઈપણ સુખી અને સમૃદ્ધ પરિવારના ગુણ હોય છે. કોઈપણ વ્યક્તિ કુટુંબમાં જ જન્મ લે છે તેનાથી જ તેની ઓળખ બને છે અને તે કુટુંબમાંથી સારા અને ખરાબ લક્ષણો શીખે છે. કુટુંબ બધા લોકોને સાથે બાંધી રાખે છે અને દુ:ખ સુખમાં બધા એક બીજાને સાથ આપે છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે પરિવાર કરતાં મોટી કોઈ સંપત્તિ હોતી નથી, પિતાથી મોટા કોઈ સલાહકાર નથી,માતાના આંચલથી મોટી કોઈ દુનિયા નથી કુટુંબ કરતાં કોઈ મોટુ વિશ્વ નથી,ભાઈથી સારો કોઈ ભાગીદાર નથી, બહેનથી મોટુ કોઈ શુભ ચિંતક નથી, તેથી પરિવાર વિના
જીવનની કલ્પના કરવી મુશ્કેલ છે. બાળકના ચરિત્ર નિર્માણથી લઈને વ્યક્તિની સફળતામાં કુટુંબ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે.
કોઈપણ મજબૂત દેશની રચનામાં, કુટુંબ એક મૂળભૂત સંસ્થા જેવું છે, જે તેના વિકાસ કાર્યક્રમોથી પ્રગતિના નવા પગલાઓ સુયોજિત કરે છે. એમ કહેવા માટે કે કુટુંબ એ પ્રાણી વિશ્વમાં એક નાનું એન્ટિટી છે, પરંતુ તેની શક્તિ આપણને દરેક મોટી સમસ્યાથી બચાવવામાં અસરકારક છે. વ્યક્તિ પરિવારની બહાર અસ્તિત્વમાં નથી, તેથી અસ્તિત્વ વિના પરિવારની કલ્પના ક્યારેય કરી શકાતી નથી. લોકો પરિવારો બનાવે છે અને પરિવારો રાષ્ટ્રો બનાવે છે અને રાષ્ટ્રો વિશ્વ બનાવે છે. તેથી જ એવું પણ કહેવામાં આવે છે કે 'વસુધૈવ કુટુંબકમ્' એટલે આખી પૃથ્વી એ આપણો પરિવાર છે. આવી લાગણી પાછળ પરસ્પર અણબનાવ, કડવાશ, દુશ્મનાવટ અને દ્વેષ ઘટાડવાનો છે પરિવારના મહત્વ અને ઉપયોગીતાને ઉજાગર કરવાના લક્ષ્ય સાથે, 'આંતરરાષ્ટ્રીય કૌટુંબિક દિવસ' દર વર્ષે 15 મેના રોજ સમગ્ર વિશ્વમાં ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસ 1994 ના યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ દ્વારા આંતરરાષ્ટ્રીય કૌટુંબિક વર્ષ તરીકે જાહેર કરાયો હતો. ત્યારબાદથી આ દિવસની ઉજવણીની પ્રક્રિયા ચાલુ જ છે.
પરિવારો બે પ્રકારના હોય છે. એક સિંગલ પરિવાર અને સંયુક્ત કુટુંબ. ભારતમાં પ્રાચીન કાળથી સંયુક્ત કુટુંબનો વિચાર રહ્યો છે. સંયુક્ત કુટુંબમાં, વૃદ્ધોને ટેકો આપવામાં આવતો રહ્યો છે અને તેમના અનુભવ અને જ્ઞાનથી યુવાન અને બાળ પેઢી લાભ લેતી રહી છે. સંયુક્ત મૂડી, સંયુક્ત નિવાસ અને સંયુક્ત જવાબદારીને કારણે, વૃદ્ધોના વર્ચસ્વને લીધે હંમેશા પરિવારમાં શિસ્ત અને આદરનું વાતાવરણ હંમેશા બન્યુ રહે છે. પણ પરંતુ બદલાતા સમયમાં ઝડપી ઔદ્યોગિકરણ, શહેરીકરણ, આધુનિકરણ અને ઉદારીકરણને કારણે સંયુક્ત કુટુંબની પરંપરા ક્ષીણ થવા માંડી છે. હકીકતમાં, સંયુક્ત પરિવારો વિખેરવા લાગ્યા છે. એકલતાવાળા પરિવારોની જીવનશૈલીએ દાદા-દાદી અને નાના-નાનીના ખોળામાં રમતા અને લોરી સાંભળનારા બાળકોનું બાળપણ છીનવી તેમને મોબાઈલના આદિ બનાવી દીધા છે. ઉપભોક્તાવાદી સંસ્કૃતિ, અપરિપક્વતા, વ્યક્તિગત આકાંક્ષા, સ્વકેન્દ્રિત વિચાર, વ્યક્તિગત સ્વાર્થ સિદ્ધિ, લોભી માનસિકતા, પરસ્પર વિવાદ અને સામંજસ્યની કમીને કારણે સંયુક્ત કુટુંબ સંસ્કૃતિ છિન્ન-ભિન્ન થઈ ગઈ છે. ગામડાઓમાં રોજગારના અભાવને લીધે, મોટાભાગની વસ્તીનું વિસ્થાપન શહેરો તરફ દોરી જાય છે શહેરોમાં વધુ ભીડને કારણે, બાળકો તેમના માતાપિતાને ઇચ્છતા હોવા છતાં પણ પાસે રાખવામાં અસમર્થ છે. જો તેઓ તેમને રાખે છે, તો પણ તેઓ શહેરી જીવન અનુસાર ખુદને ઢાળી શકતા નથી. ગામડાઓની ખુલ્લી હવામાં શ્વાસ લેતા લોકો શહેરીની સાંકડી શેરીઓમાં ગૂંગળામણ થવા માંડે છે.
આ સિવાય, પાશ્ચાત્ય સંસ્કૃતિના વધતા પ્રભાવને કારણે, આધુનિક પેઢીઓનો પોતાના વડીલો અને માતાપિતા પ્રત્યે આદર ઓછો થવા માંડ્યો છે. વૃદ્ધાવસ્થામાં મોટા ભાગના બીમાર રહેતા માતા-પિતા હવે તેમને બોજારૂપ લાગવા માંડ્યા છે. . તેઓએ પોતાના સંસ્કારો અને મૂલ્યોથી દૂર થઈને પોતાના એકાંકી જીવનને જ પોતાની અસલી ખુશી અને આદર્શ માની બેસ્યા છે. દેશમાં ઓલ્ડ એજ હોમની વધતઈ સંખ્યા ઈશારો કરી રહી છે કે ભારતમાં સંયુક્ત પરિવારને બચાવવા એક સવસ્થ સામાજીક પરિપ્રેક્ષ્યની જરૂર છે. બીજી બાજુ મોંઘવારી વધવાને કારણે પરિવારના એક બે સભ્યો પર આખુ ઘર ચલાવવાની જવાબદારી આવવાને કારણે પરસ્પર હીન ભાવના પનપવા માંડી છે. કમાનારા સભ્યની પત્નીની વ્યક્તિગત ઈચ્છાઓ અને સપના પૂરા ન થવાને કારણે તે જુદા રહેવુ જ યોગ્ય સમજી બેસી છે. આ ઉપરાંત વડીલ વર્ગ અને આધુનિક પેઢીના વિચાર મેળ નથી ખાઈ શકતી. વડીલ જુના જમાના મુજબ જીવવુ પસંદ કરે છે તો યુવા વર્ગ આજની સ્ટાઈલિશ લાઈફ જીવા માંગે છે. આ જ કારણે બંને વચ્ચે સંતુલનની કમી દેખાય છે. જે પરિવારના તૂટવાનુ કારણ બને છે.
જો સમયસર સંયુક્ત પરિવારોનો બચાવ ન કરવામાં આવ્યો તો આપણી આવનારી પેઢી જ્ઞાન સંપન્ન હોવા છતા દિશાહીન બનીને વિકૃતિઓમાં અટવાઈને પોતાનુ જીવન બરબાદ કરી નાખશે. અનુભવનો ખજાનો તરીકે ઓળખાતા વડીલોનુ અસલી સ્થાન વૃદ્ધાશ્રમ નહી પણ ઘર છે. છત નથી રહેતી. ઉંબરો નથી રહેતો, દિવાલ નથી રહેતી. એ ઘર ઘર નથી રહેતુ જ્યા કોઈ વડીલ નથી રહેતુ. એવુ કયુ ઘર પરિવાર છે જેમા લડાઈ નતહી થતી ? પણ આ મનદુ:ખને મનભેદ ન બનવા દો. વડીલ વર્ગને પણ જોઈએ કે તે નવા જમાના સાથે પોતાની જુની ધારણાઓને પરિવર્તિત કરી આધુનિક પરિવેશ મુજબ જીવવાનો પ્રયાસ કરો.
