કેન્સર શું છે, તે કેવી રીતે થાય છે, તેના લક્ષણો શું છે અને તેનાથી કેવી રીતે બચી શકાય. આ કેટલાક પ્રશ્નો છે જે મહિલાઓના મગજમાં બ્રેસ્ટ કેન્સરને લઈને રહે છે. ભારતમાં દર 10માંથી એક મહિલા બ્રેસ્ટ કેન્સરથી પીડિત છે અને નિષ્ણાતો કહે છે કે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં સ્તન કેન્સરની આ બિમારીથી પીડિત મહિલાઓની સંખ્યામાં ઝડપથી વધારો થયો છે.
બ્રેસ્ટ કેન્સર શું છે
બ્રેસ્ટ શરીરનું એક મહત્વપૂર્ણ અંગ છે. બ્રેસ્ટનું કાર્ય તેના પોતાના પેશીઓમાંથી દૂધ બનાવવાનું છે. આ પેશીઓ સૂક્ષ્મ વાહિનીઓ દ્વારા સ્તનની ડીંટડી સાથે જોડાયેલા હોય છે. જ્યારે બ્રેસ્ટ કેન્સરની નળીઓમાં નાના કઠણ કણો એકઠા થવા લાગે છે અથવા બ્રેસ્ટના પેશીઓમાં નાના ગઠ્ઠો બને છે, ત્યારે કેન્સર વધવા લાગે
બ્રેસ્ટ કેન્સરના કારણ
માસિક ધર્મમાં ફેરફારઃ મહિલાઓએ ખાસ ધ્યાન રાખવું જોઈએ કે જો તમને માસિક ધર્મમાં કે પીરિયડ્સમાં કોઈ ફેરફાર દેખાય તો તરત જ ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરો. ઉદાહરણ તરીકે, જો માસિક સ્રાવ 12 વર્ષની ઉંમર પહેલાં શરૂ થાય, અથવા જો તમે 30 વર્ષની ઉંમરે ગર્ભવતી હો અથવા 55 વર્ષની ઉંમર પછી મેનોપોઝ, અથવા જો સમયગાળો 26 દિવસ કરતાં ઓછો હોય અથવા 29 દિવસ કરતાં વધુ હોય.
નશીલા પદાથોર્નું સેવન : દારૂ, સિગારેટ કે ડ્રગ્સના સેવનથી પણ મહિલાઓમાં બ્રેસ્ટ કેન્સર થાય છે અને હવે તેની સંખ્યા વધી ગઈ છે. કોઈપણ નશોનું વધુ પડતું સેવન શરીરમાં કેન્સરને જન્મ આપે છે।
પારિવારિક ઇતિહાસ: પારિવારિક ઇતિહાસ બ્રેસ્ટ કેન્સરમાં એક મહત્વપૂર્ણ કડી છે. સ્તન કેન્સર એક એવી બીમારી છે જે પેઢીઓ સુધી ચાલે છે. જો નજીકના સંબંધી જેવા ખૂબ જ નજીકના સંબંધમાં કોઈને સ્તન કેન્સર થયું હોય, તો તે પરિવારની સ્ત્રીને સ્તન કેન્સર થવાની શક્યતા વધી જાય છે. ટેસ્ટની મદદથી એ જાણી શકાય છે કે જો કોઈ મહિલાને સ્તન કેન્સર હોવાનું નિદાન થયું છે, તો તેની પાછળ કોઈ પારિવારિક સંબંધ નથી.
પરિવારમાં અન્ય કોઈ કેન્સરઃ પરિવારમાં માત્ર બ્રેસ્ટ કેન્સર જ નહીં, પરંતુ જો કોઈ વ્યક્તિને કોઈપણ પ્રકારનું કેન્સર હોય તો પણ પરિવારના સભ્યોએ સાવચેત રહેવું જોઈએ, કારણ કે તે આખા શરીરના કોષો અને કોષોની રમત છે. પરિવારના સભ્યોની. અને લોહી મેચ થઈ શકે છે.
સ્તન કેન્સરના લક્ષણો
• સ્તન નીચે ગાંઠ.
• બ્રેસ્ટના કદમાં ફેરફાર જેમ કે ઉંચા, વળાંકવાળા.
• બ્રેસ્ટ અથવા સ્તનની ડીંટડીનો લાલ રંગ.
• બ્રેસ્ટમાંથી રક્તસ્ત્રાવ.
• બ્રેસ્ટની ચામડી કડક થવી
• બ્રેસ્ટ અથવા સ્તનની ડીંટડીમાં ડિમ્પલ્સ, બર્નિંગ, સંકોચન.
• સ્તનના કોઈપણ ભાગને અન્ય ભાગોથી અલગ કરવું.
• બ્રેસ્ટ નીચે ચુસ્તતા અથવા કડક છે એવુ લાગવુ .
સ્તન કેન્સરના કેટલા સ્ટેજ હોય છે?
બ્રેસ્ટ કેન્સર શૂન્યથી શરૂ થાય છે અને આગળના તબક્કામાં જાય છે એટલે કે સ્ટેજ અને દરેક તબક્કા સાથે તેની ગંભીરતા પણ વધે છે:
1. શૂન્ય સ્ટેજ : કેન્સર કે જે દૂધ-ઉત્પાદક કોષોમાં રચાય છે તે મર્યાદિત છે અને શરીરના અન્ય ભાગોમાં ફેલાતું નથી.
2. પ્રથમ સ્ટેજ : કેન્સરના કોષો ધીમે ધીમે વધવા લાગે છે અને તે શરીરના બાકીના સ્વસ્થ કોષોને નુકસાન પહોંચાડવાનું શરૂ કરે છે. તે સ્તનમાં હાજર ચરબીના કોષોમાં પણ ફેલાઈ શકે છે.
3. બીજી સ્ટેજ: આ કેટેગરીમાં આવ્યા પછી કેન્સર ખૂબ જ ઝડપથી વધવા લાગે છે અને શરીરના અન્ય ભાગોમાં પણ ફેલાય છે અને આખા શરીરને પકડી લે છે.
4. ત્રીજી સ્ટેજ : આ કેટેગરીમાં પહોંચવાથી કેન્સર માનવીના હાડકાં સુધી પહોંચીને અસર કરવાનું શરૂ કરે છે. આ સાથે, તેનો એક નાનો ભાગ કોલર બોનમાં ફેલાય છે, જે તેની સારવારને અગમ્ય બનાવે છે.
5. ચોથી સ્ટેજ : આ કેટેગરીમાં આવવાથી કેન્સર લગભગ અસાધ્ય બની જાય છે કારણ કે ચોથી કેટેગરીમાં આવવાથી કેન્સર લીવર, ફેફસાં, હાડકાં અને મગજમાં પણ પહોંચી ગયું છે.
બ્રેસ્ટ કેન્સર સારવાર
બ્રેસ્ટ કેન્સરની સારવારના ઘણા માધ્યમો પણ છે, જેમ કે અન્ય કેન્સરના કેસોમાં ઉપયોગ થાય છે, જેમ કે કીમોથેરાપી, રેડિયેશન, સર્જરી વગેરે. પરંતુ જો કેસ ઉચ્ચ જોખમનો હોય તો સમયાંતરે લક્ષણોની તપાસ કરાવવી જોઈએ અને આનાથી કેન્સરની કેટેગરીની વહેલી તપાસ થાય છે અને વધુ સારી રીતે રિકવરી થાય છે.
સેલ્ફ એક્ઝામિનેશન એટલે આત્મપરીક્ષણ કરવું ખૂબ જ જરૂરી છે
દરેક સ્ત્રીએ તેના બ્રેસ્ટના કદ, રંગ, ઊંચાઈ અને તેની મજબૂતાઈ વિશે જાગૃત રહેવાની જરૂર છે. જો તમને સ્તનમાં કોઈ ફેરફાર જેમ કે ત્વચા અને સ્તનની ડીંટી પર પટ્ટાઓ, નિશાન અથવા સોજો દેખાય તો ખાસ કાળજી લો. દરેક સ્ત્રીએ ઊભા રહીને અથવા સીધા સૂતી વખતે તેના સ્તનોનું પરીક્ષણ કરવું જોઈએ
40 વર્ષની ઉંમર પછી મહિલાઓ માટે સ્ક્રીનિંગ મેમોગ્રામ કરાવવું ફરજિયાત છે. જો કેન્સરનો પારિવારિક ઇતિહાસ હોય, તો ધ્યાનમાં રાખો કે 20-21 વર્ષની ઉંમરે દર 3 વર્ષે સ્તનની તપાસ કરવી જરૂરી છે.
ઉચ્ચ જોખમ હેઠળ આવતી સ્ત્રીઓએ વર્ષમાં એક વખત સ્ક્રીનીંગ મેમોગ્રામ કરાવવું જોઈએ, તેના પર વિશેષ ધ્યાન આપવું જોઈએ. અલ્ટ્રાસાઉન્ડ પણ કરી શકાય છે અને જો જોખમ ખૂબ વધારે હોય તો એમઆરઆઈ પણ કરાવવું જોઈએ.
સ્તન કેન્સરથી બચવા માટેની સાવચેતીઓ
સ્તન કેન્સરથી બચવું સરળ અને સંપૂર્ણપણે સલામત છે, પરંતુ તમારે દરેક સમયે તેના વિશે જાગૃત રહેવાની જરૂર છે અને જો તમે જાગૃત હોવ તો આ રોગને અટકાવવો અથવા અટકાવવો શક્ય છે.
નશીલા પદાથોનો ઉપયોગ ઓછુ કરો અને સ્વસ્થ જીવનશૈલી અપનાવો. વજન વધવા ન દો અને નિયમિત કસરત કરો. જે મહિલાઓને સ્તન કેન્સરનું જોખમ વધારે છે, તેઓ ડૉક્ટરની સલાહ લીધા પછી ટેમોક્સિફેન દવાનો ઉપયોગ કરી શકે છે.
ડૉક્ટરની સલાહ લીધા પછી, સ્તન કેન્સર માટે બીજી દવા - Evista Raloxifene નો પણ ઉપયોગ કરી શકાય છે. જ્યારે મામલો હાથ બહાર જતો જણાય છે ત્યારે સર્જરી અને ઓપરેશન જ જીવન બચાવવાનું એકમાત્ર સાધન છે અને આ સ્થિતિમાં સ્તનોને શરીરથી અલગ કરી દેવામાં આવે છે.
ડૉક્ટરની સલાહ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે
તમારા ડૉક્ટર સાથે સંપર્કમાં રહો. હાલમાં કોવિડ-19ને કારણે ડૉક્ટર સાથે સંપર્ક તૂટી ગયો છે, પરંતુ તમારે આનું ધ્યાન રાખવું પડશે. તેને બિલકુલ હળવાશથી ન લો. તમારી દવાઓ, યોગ્ય પ્રિસ્ક્રિપ્શન અને અન્ય સાવચેતીઓનું ધ્યાન રાખો
નિષ્કર્ષ
એ વાત સાચી છે કે આજે સ્તન કેન્સર એ ઝડપથી વધતો શારીરિક રોગ છે. પરંતુ જો યોગ્ય સાવચેતી અને સલાહનું પાલન કરવામાં આવે તો આ રોગથી બચી શકાય છે. સૌપ્રથમ તો સ્ત્રીઓએ પોતે લક્ષણો તપાસવા જોઈએ અને જો કોઈ ફરક જણાય તો તરત જ તપાસ કરાવવી જોઈએ.
