નવરાત્રી નવ દિવસનો ઉપવાસ છે. આ 9 દિવસને આધ્યાત્મિક અભ્યાસનો અને તમારી ઉંઘની શક્તિને જાગૃત કરવાનો સમય માનવામાં આવે છે. પુરાણોમાં માતા દુર્ગાને શક્તિની દેવી કહેવામાં આવી છે, તેથી નવરાત્રીના નવ દિવસોમાં દેવીના નવ સ્વરૂપોની પૂજા કરવામાં આવે છે. સાધનાનો અર્થ છે તમારી ઇન્દ્રિયો અને મનને નિયંત્રિત કરીને અંદરની શક્તિનો વિકાસ કરવો. તે રોગો, ખામી, શારીરિક અને માનસિક વિકારને મટાડે છે અને ઘરમાં સુખ-સમૃદ્ધિ લાવે છે. વાવેતરના કેટલાક નિયમો છે જેમાં આહારને અગ્રણી સ્થાન છે. નવરાત્રી દરમિયાન 9 વસ્તુઓનો વપરાશ દેવી ભાગવત પુરાણમાં વર્જિત હોવાનું કહેવાય છે.
માંસ ન ખાવું
નવરાત્રી એ શક્તિની ઉપાસનાનો તહેવાર છે, પરંતુ આ સમય દરમિયાન માંસ ખાવાનું વર્જિત માનવામાં આવે છે. આધ્યાત્મિક અભ્યાસ કરવા માટે બીજા કોઈ પ્રાણીને સતાવણી કરવી જોઈએ નહીં. દુર્ગાસપ્તાશતીની શિલ્પમાં, આ વિષયમાં વિશેષ માર્ગદર્શિકા આપવામાં આવી છે. સાધકે જીવંત જીવ પ્રત્યે કરુણા બતાવવી જોઈએ અને મનની વાતોથી અહિંસક રહેવું જોઈએ.
મસૂર દાળ ખાશો નહીં
મસૂર દાળને ધાર્મિક રૂપે અશુદ્ધ માનવામાં આવે છે. આને કારણે જ તે મંગળ સાથે સંબંધિત હોવાનું માનવામાં આવે છે. તેના ઉપયોગથી, મન ગુસ્સે અને ઉદ્ધત વિચારોથી પ્રભાવિત છે. આયુર્વેદમાં રજોગુણમાં વધારો થયો હોવાનું જાણવા મળ્યું છે. જ્યારે વાવેતર માટે લક્ષણની ગુણવત્તામાં વધારો કરવો જરૂરી છે.
રીંગણાનું સેવન ન કરો
નવરાત્રી દરમિયાન રીંગણાનું સેવન ન કરવું જોઈએ. દાળની જેમ જ રીંગણ પણ એક રજોગુણ ઉન્નત માનવામાં આવે છે. તે સાત્ત્વિક ભાવનાઓને ઘટાડે છે. આ ત્વચા રોગો અને આત્યંતિક વિચારોનો સંપર્ક કરે છે. બ્રિંજલ ભાવનાઓને વધારવાનું પણ કામ કરે છે, જેને ધ્યાન દરમિયાન મન અને શબ્દ દ્વારા નિયંત્રિત કરવું પડે છે.
લસણ અને ડુંગળીનું સેવન ન કરો
નવરાત્રીના 9 દિવસ દરમિયાન લસણ અને ડુંગળીનો ઉપયોગ ન કરવો જોઇએ. આ બંનેને તમોગુના ઉન્નત તરીકે માનવામાં આવે છે. લસણ અને ડુંગળી ઉત્તેજના અને જાતીય કાર્યમાં વધારો કરે છે. શાસ્ત્રોમાં તેને રાક્ષસી ખોરાક કહેવામાં આવ્યો છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે તે રાહુ અને કેતુથી ઉત્પન્ન થયા છે, તેથી તેમને ગંધ આવે છે અને પૂજામાં તેનો ઉપયોગ પ્રતિબંધિત છે.
મૂળાથી દૂર રાખો
જ્યોતિષ શાસ્ત્રમાં મૂળો રાહુ સાથે સંબંધિત માનવામાં આવે છે. રાહુના દોષોને દૂર કરવા માટે, મૂળાનું દાન કરવું જોઈએ. આયુર્વેદ અનુસાર તે એક વટ બૂસ્ટર છે. તેના સેવનથી રાડો અને તમોગુનામાં વધારો થાય છે, તેથી વ્રત દરમિયાન મૂળાનું સેવન ન કરવું જોઈએ. આયુર્વેદ અનુસાર તે એક વટ બૂસ્ટર છે. તેના સેવનથી રાડો અને તમોગુનામાં વધારો થાય છે, તેથી વ્રત દરમિયાન મૂળાનું સેવન ન કરવું જોઈએ.
હીંગનું સેવન ન કરો
હીંગને લસણ અને ડુંગળી જેવા અશુદ્ધ તરીકે પણ વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે. હીંગને ઉત્તેજક તરીકે પણ માનવામાં આવે છે. હીંગમાં તીવ્ર ગંધ હોય છે જે મનની સાંદ્રતાને નષ્ટ કરે છે. તેની અસર ગરમ છે. ઉપવાસ દરમિયાન હિંગનું સેવન કરવાથી પેટને લગતી બીમારીઓ થઈ શકે છે, તેથી ઉપવાસ અને પૂજા દરમિયાન હીંગ ન ખાવાનું કહેવામાં આવ્યું છે.
સીતાફળ અને ગાજરના સેવનથી બચવું
જે લોકો નવરાત્રીના વ્રત રાખે છે તેઓએ ગાજર અને સીતાફળ ન ખાવા જોઈએ. તેઓ ગાય ઉન્નત માનવામાં આવે છે. ગાજર ભૂગર્ભમાં હોવાથી તેમને રજોગુણ માનવામાં આવે છે. ગાજર જમીનની નીચે હોવાને કારણે અશુદ્ધ પણ માનવામાં આવે છે.
વાસી અને બળી ગયેલ ખોરાક ન ખાશો
ગીતામાં વાસી ખોરાકને વેર ભરનારા અને રોગવિજ્ઞાનવિષયક તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યું છે. તેઓને અશુદ્ધ ખોરાકની કેટેગરીમાં રાખવામાં આવે છે, તેથી વાસી ખોરાક અને બળી ખોરાક ઉપવાસ દરમિયાન ન લેવો જોઈએ.
