હરિદ્વાર કુંભ
હરિદ્વાર ઉત્તરાંચલ ક્ષેત્રમાં હરિનો પ્રવેશદ્વાર છે. હરિ એટલે ભગવાન વિષ્ણુ. હરિદ્વાર શહેર ગંગાના કાંઠે વસેલું ભગવાન શ્રીહરિ (બદ્રીનાથ) નો પ્રવેશદ્વાર માનવામાં આવે છે. તેને ગંગા દરવાજો કહેવામાં આવે છે અને પુરાણોમાં તેને માયાપુરી ક્ષેત્ર કહેવામાં આવે છે. તે ભારતના સાત પવિત્ર સ્થાનોમાંથી એક છે. હરિદ્વારમાં હર કી પૌરીને બ્રહ્મકુંડ કહે છે. આ પ્રખ્યાત વિશ્વ ઘાટ પર કુંભ મેળો ભરાય છે. આવો, જાણો હરિદ્વારના 10 વિશેષ જોવાલાયક સ્થળો વિશેની ટૂંકી માહિતી.
1. હર કી પોડી: હારા કી પોડી એ તે ઘાટ છે જે વિક્રમાદિત્યએ તેના ભાઈ ભત્રુહરિની સ્મૃતિમાં બાંધ્યો હતો. આ ઘાટ 'બ્રહ્મકુંડ' તરીકે પણ ઓળખાય છે. તે દંતકથા છે કે હર કી પૌરીમાં સ્નાન કરવાથી, જન્મના પાપો ધોવાઇ જાય છે.
૨. મનસા દેવી મંદિર: હર કી પૌડીની પાછળ બલવા પર્વતની ટોચ પર, સાપની દેવીનું મંદિર, મનસા દેવી બનાવવામાં આવ્યું છે. આ માતા ભગવાન શિવનો પુત્ર છે. દેવી મનસા દેવીની એક પ્રતિમાના ત્રણ ચહેરા અને પાંચ હાથ છે જ્યારે બીજી પ્રતિમામાં આઠ હાથ છે.
3. ચંડી દેવી મંદિર: આ ચંડી દેવી મંદિર ગંગા નદીની બીજી બાજુ નીલ પર્વત પર બનાવવામાં આવ્યું છે. આ મંદિર કાશ્મીરના રાજા સુચેતસિંહે 1929 એડીમાં બનાવ્યું હતું. દંતકથાઓ અનુસાર, ચંડી દેવીએ અહીં શુમ્ભ નિશુમ્ભના કમાન્ડર ચાંદ અને મુંડની હત્યા કરી હતી. અહીં જ આદિશંકરાચાર્યએ ચંડી દેવીની મૂળ પ્રતિમા સ્થાપિત કરી હતી.
4. માયાદેવી શક્તિપીઠ: હરિદ્વારમાં ભારતના મુખ્ય શક્તિપીઠોમાં માયા દેવીનું મંદિર છે. અહીં સતીનું હૃદય અને નાભિ પડી ગયું. માયા દેવીને હરિદ્વારના પ્રમુખ દેવતા માનવામાં આવે છે, જેનો ઇતિહાસ 11 મી સદીથી ઉપલબ્ધ છે. મંદિરની બાજુમાં એક 'આનંદ ભૈરવનું મંદિર' પણ છે.
5 . સપ્ત સાગર: સપ્ત સાગર નામનું એક સ્થળ છે જ્યાં ગંગા નદી સાત પ્રવાહોમાં વહે છે. આની પાસે સપ્તેરશિ આશ્રમ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે જ્યારે ગંગા નદી વહી રહી હતી ત્યારે સાત .ષિ તીવ્ર કઠોરતામાં સમાઈ ગયા હતા. ગંગાએ તેની કઠોરતાને ખલેલ પહોંચાડી નહીં અને પોતાની રીતને સાત ભાગમાં વહેંચી દીધી અને પોતાનો માર્ગ બદલી નાખ્યો. તેથી તેને 'સપ્ત ધારા' પણ કહેવામાં આવે છે.
6. દક્ષ મંદિર: પ્રાચીન શહેરની દક્ષિણમાં સ્થિત માતા સતીના પિતા રાજા દક્ષની યાદમાં એક મંદિર પણ બનાવવામાં આવ્યું છે. દંતકથાઓ અનુસાર, અહીં રાજા દક્ષે યજ્ઞ કર્યો હતો જેમાં માતા સતીએ કૂદીને આત્મહત્યા કરી હતી. આ સાથે શિવના અનુયાયી વીરભદ્રએ દક્ષનું શિરચ્છેદ કર્યું. બાદમાં શિવએ તેને જીવંત કર્યા.
7 . હરિદ્વાર લક્ષ્મણ ઝુલા: એવું કહેવામાં આવે છે કે શેષાવતાર લક્ષ્મણ જીએ આ સ્થળે પાટ દોરીઓની મદદથી નદી પાર કરી હતી. લક્ષ્મણ ઝુલા નામના આધુનીકમાં અહીં એક પૂલ બનાવવામાં આવ્યો હતો. આ પુલની પશ્ચિમ તરફ ભગવાન લક્ષ્મણનું મંદિર છે જ્યારે બીજી બાજુ શ્રી રામનું મંદિર છે. આ બ્રિજ સૌ પ્રથમ કલકત્તાના શેઠ સૂરજમલ ઝુહાનુબલા દ્વારા 1879 માં સ્વામી વિશુદાનંદની પ્રેરણાથી બનાવવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ તે 1924 ના પૂરમાં ભરાઈ ગયો હતો અને પછીથી એક મજબૂત અને આકર્ષક પુલ બનાવવામાં આવ્યો હતો.
8 . રાજાજી રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન: અહીં શિવાલિક પર્વતમાળામાંથી પસાર થતો રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન ખૂબ જ સુંદર છે. તમે પક્ષીઓ અને વન્યપ્રાણીઓના સુંદર દૃશ્યોથી જંગલની મજા માણી શકો છો. વાઘ અને હાથીઓ સિવાય રાજા કોબ્રા, રીંછ, ચિતલ, સંબર, જંગલી બિલાડી વગેરે જંગલનાં સાલ, સાગ, વગેરે જેવા અન્ય વૃક્ષોથી ભરેલા આ જંગલમાં જોવા મળશે.
9 . સ્વામી વિવેકાનંદ પાર્ક: હર કી પૌરી નજીક આવેલું આ પાર્ક લીલા ઘાસના લાંબા લૉન અને ફૂલોની ચાદરવાળા લોકોને આકર્ષિત કરે છે. આ પાર્કમાં જ્યાં સ્વામી વિવેકાનંદની ભવ્ય પ્રતિમા સ્થાપિત છે, ત્યાં ભગવાન શિવની પ્રતિમા પણ છે જે દૂરથી દેખાય છે. મુસાફરો પણ અહીં પિકનિક વગેરે માટે આવે છે.
10. બડા બજાર: અહીં કર મુખ્ય બજાર છે જેને બડા બજાર કહેવામાં આવે છે. અહીં પૂજા સામગ્રી ઉપરાંત આયુર્વેદિક દવાઓ પણ ખરીદવામાં આવે છે. આ સિવાય કોઈ લાકડાની બનાવેલી વસ્તુઓ અને સુંદર હસ્તકલા પણ ખરીદી શકે છે. ખરીદી કરતી વખતે, તમે અહીં સ્વાદિષ્ટ, સ્વાદિષ્ટ દેશી ઝાડ પણ ખાઈ શકો છો. આ રંગીન બજાર પ્રવાસીઓમાં લોકપ્રિય છે.
